Man eist DNA-test met Torhoutse arts

PERSBERICHT

Man eist via rechtbank DNA-test van Torhoutse gynaecoloog

Brugge, 24 mei, 7u30:

Afgelopen zomer raakte bekend dat een intussen gepensioneerde gynaecoloog naar alle waarschijnlijkheid zijn eigen sperma bij kunstmatige inseminaties gebruikte zonder dat de wensouders hiervan op de hoogte waren.

De inseminaties vonden plaats in het Sint-Rembertziekenhuis (thans AZ Delta) te Torhout waar de arts tussen 1980 en 2017 werkzaam was.

Het was een West-Vlaamse man, geboren in 1986, die na jaren onderzoek tot de onthutsende vaststelling kwam dat hij mogelijks een biologisch kind van de behandelende gynaecoloog is. Publiekelijk ging de bal aan het rollen toen de jongeman eind juni in een reportage van Terzake zijn verhaal naar buiten bracht.

De reportage bracht veel teweeg. Zo verzocht de minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke de Orde der artsen het dossier opnieuw te agenderen en te bespreken, nadat een eerder verzoek van Donorkinderen vzw aan de Orde in 2019 zonder gevolg was gebleven. Het dossier werd tevens aan het parket overgemaakt. Deze kwalificeerde de ten lastenlegging als ‘onwettige uitvoering van de geneeskunde’. Een inbreuk die een verjaringstermijn van 5 jaar kent. Aangezien de jongeman in 1985 verwekt werd, werd geoordeeld dat de verjaringstermijn overschreden was. In december werd de zaak geseponeerd.

“De teleurstelling en gevoel van onmacht was groot toen ik vlak voor kerst de brief van het Parket van de procureur des Konings ontving. In de brief werd ik wel erkend als slachtoffer maar kreeg ik te lezen dat het parket geen verder gevolg meer kon geven wegens verjaring.” aldus Stefan*. “Ik voelde me heel alleen en in de steek gelaten.”

“Ik wil weten waar ik echt vandaan kom en of de arts wel degelijk zijn eigen sperma gebruikte toen ik verwekt ben.” gaat hij verder. "Dit gaat wel over mij en mijn afkomst. Een vraag die tot op heden niet beantwoord werd. Vandaar dat ik deze burgerlijke procedure start. Is deze gynaecoloog mijn biologische vader? Ik heb het recht om dit te weten en vorder via de rechtbank een DNA-test die zijn DNA-profiel met het mijne zal vergelijken zodat er geen twijfel meer mogelijk is. ”stelt Stefan.

"De dagvaarding is ondertussen betekend. Voorzichtig ben ik hoopvol dat het me de antwoorden en rust zal opleveren. Voor alle duidelijkheid: dit gaat enkel over de vaststelling van mijn afkomst. Ik ben niet uit op een erfenis.” eindigt hij.

"Recht om te weten van wie je afstamt is een recht dat nooit verjaart of in tijd kan ingeperkt worden” zegt Steph Raeymaekers, voorzitter bij Donorkinderen vzw. "Daarover is trouwens vorig jaar een juridisch precedent geschapen: in een rechtszaak waarin een donorkind te weten wil komen wie haar biologische vader is, erkende de rechter dat de drang om te weten van wie je afstamt, met de jaren kan toenemen."

“Deze case verschilt van hogervermelde rechtszaak omdat een arts die zijn eigen zaad zou gebruikt hebben juridisch niet als donor kan beschouwd worden. Er kan dus niet met ‘anonimiteit’ geschermd worden.” vertelt Joris Beernaert, advocaat bij Loyens & Loeff en raadsman van Stefan.”

“Ten eerste was er in de tijd dat mijn client verwekt werd geen wettelijk verankerde anonimiteit ten aanzien van donoren. Deze werd pas in 2007 ingevoerd. Anonimiteit van spermadonoren berust ook op wederkerigheid. “gaat advocaat Beernaert verder. “Een donor hoort niet weten bij welke wensouders zijn sperma is gebruikt, laat staan hoeveel en welke kinderen daaruit zijn voortgekomen. Een arts die patiënten insemineert met eigen zaad heft die wederkerigheid eenzijdig op. “

“Elk kind, elke mens heeft het recht om te weten van wie het genetisch afstamt. Mensen die door kunstmatige inseminatie werden verwekt hebben dat recht ook. Het behoort tot de kern van de eerbiediging van het privéleven. Het is mensenrecht dat in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, het Kinderrechtenverdrag én de Belgische Grondwet beschermd wordt.” bepleit hij verder. “De belangenafweging die de rechter moet maken, is of het fundamentele mensenrecht om te weten van wie men afstamt opweegt t.o.v. de afname van een DNA-staal door wat weefsel van de binnenkant van de wang te schrapen. De vraag stellen is ze beantwoorden”.

“Tot slot wensen we te benadrukken dat het niet over een fishing operation gaat. We beschikken over overtuigend bewijsmateriaal dat het DNA van Stefan aan de stamboom van de arts linkt en stelden al vast dat minstens 4 kinderen – nu volwassenen - op die manier werden verwekt.” sluit zijn advocaat af.

“We hopen van harte dat de rechtbank alle belangen als het verzamelde bewijsmateriaal in overweging neemt om tot een uitspraak te komen. Stefan gaat al jaren gebukt onder een verontrustende onwetendheid omdat de arts, maar ook anderen, hem zijn recht op afstammingsinformatie ontzeggen.” benadrukt de voorzitter van Donorkinderen vzw. “Het wordt tijd dat rechtbanken, overheid en andere instanties aan kant van de mensen gaan staan die de grootste gevolgen ondervinden van de manier waarop ze werden verwekt.” eindigt ze.

Mensen die weten of denken verwekt te zijn in het Sint-Rembertziekenhuis te Torhout tussen 1980 en 2017 of weten dat hun ouders moeilijkheden hadden om zwanger te geraken en ten rade gingen bij een arts, kunnen zich aanmelden bij Donorkinderen vzw. De jongeman die de rechtszaak aanspande staat met zijn DNA-profiel in volgende internationale DNA-databanken: MyHeritage en 23andme. Via registratie bij die DNA-databanken kan je ook achterhalen of je al dan niet aan hem verwant bent. Stefan heeft zijn DNA-profiel ook in het Centrum Medische Genetica van het UZ Gent.

Stefan* is een schuilnaam.

Vragen en antwoorden

Waarom wordt vermoed dat de arts zijn eigen sperma gebruikte?
Verschillende DNA-testen met zowel verre als dichte familieleden van de arts indiceren dat er een nauwe graad van verwantschap tussen de arts en eiser moet zijn.

Enkel een vergelijkend DNA-onderzoek tussen arts en Stefan kan decisief uitsluitsel brengen. De arts werd meermaals verzocht spontaan een DNA-staal af te staan, Tot op heden weigert hij hieraan mee te werken. Een DNA-test zou nochtans ook kunnen bewijzen dat hij zijn eigen zaad niet heeft gebruikt.
Is dit een geïsoleerd geval?
Er zijn minstens 3 andere mensen verwekt met het sperma afkomstig van de verwekker van Stefan (naar alle waarschijnlijkheid de arts dus). De teller staat dus voorlopig op 4 vermoedelijke kinderen die buiten de wil van de wensouders met zaad van de arts werden verwekt.

Het gaat hierbij om mensen die spontaan een DNA-test hebben gedaan (en dus weten dat zij via kunstmatige inseminatie werden verwerkt). Vermoedelijk is dit het topje van de ijsberg. De exacte omvang zal allicht nooit gekend zijn. Buitenlandse voorbeelden tonen aan dat er artsen zijn die tegen de 100 kinderen verwekt hebben met hun eigen zaad.
Waarom zou een arts niet mogen doneren en/of daarbij anoniem blijven?
De anonimiteit van spermadonoren is pas in 2007 – geruime tijd na de conceptie van Stefan – ingevoerd. Deze wettelijke anonimiteit is in de praktijk ook grotendeels achterhaald aangezien veel donorkinderen hun verwekker op het spoor komen via DNA-testen in commerciële databanken.

De kennisname van wie men biologisch afstamt is een fundamenteel mensenrecht. Dit werd al door het Europees Hof voor de rechten van de mens erkend.

Zelfs indien een persoon zijn persoonlijkheid heeft kunnen uitbouwen zonder zekerheid te hebben over de identiteit van zijn biologische vader, moet worden aangenomen dat het belang dat een individu kan hebben om zijn afstamming te kennen niet afneemt met de jaren, wel integendeel. (EHRM, 13 juli 2006, Jäggi t. Zwitserland,§ 40; 16 juni 2011, Pascaud t. Frankrijk, § 65 en Grondwettelijk Hof 3 februari 2016, Arrest nr. 18/2016).

Los van het gegeven of het nu over een arts gaat of niet is deze anonimiteit incompatibel met deze fundamentele grondrechten uit het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, de Grondwet en het Kinderrechtenverdrag.

Wat deze zaak specifiek maakt is dat de wederkerigheid van de anonimiteit is opgeheven als de arts zijn eigen zaad heeft gebruikt. Een ‘echte’ spermadonor hoort niet te weten of, en zo ja hoeveel donorkinderen bij welke vrouwen zijn verwekt met zijn zaad en heeft evenmin zicht op de identiteit van deze kinderen. In de mate de arts zijn eigen zaad gebruikt zou hebben is deze wederkerigheid eenzijdig opgeheven.
Als G.V. dit niet zou gedaan hebben zou Stefan niet leven, hij mag in feite blij zijn?
Dit is een non-argument dat bijvoorbeeld ook kan gemaakt worden ten opzichte van een kinderen die uit een of incestueuze relatie zijn ontstaan. Voor de duidelijkheid stellen we die feiten niet gelijk maar ook zij zouden niet bestaan als deze ernstige feiten zich niet hebben voorgedaan. Het gegeven dat zij bestaan neemt niet weg dat zij getraumatiseerd kunnen zijn over de manier waarop ze hun bestaan te ‘danken’ hebben.

Stefan heeft een succesvol professioneel en privéleven. Dat neemt niet weg dat het gebrek aan zekerheid over zijn biologische afstamming op hem weegt. Hij betwist dan ook niet zijn bestaan. Dit is géén “wrongfull life case”. Hij wenst kennis te nemen van zijn biologische afstamming, dat is zoals aangegeven een fundamenteel grondrecht. Recent werd een Brugse arts veroordeeld omdat hij sperma van een donor gebruikte in plaats van de wensvader, het Hof van Beroep te Gent oordeelde dat een vordering tot toekenning van een morele schadevergoeding duidelijk te onderscheiden is van een betwisting van het eigen bestaan.
Was de zaak dan niet verjaard?
Op strafrechtelijk vlak is de zaak verjaard, dit door een leemte in de wetgeving en de bijzondere situatie dat men pas geruime tijd na de feiten kennis kan nemen van de vermoedelijke manier van verwekking. Dit betreft evenwel een burgerlijke procedure en het recht om te weten van wie men afstamt is niet aan verjaring onderhevig.
Wenst de Stefan erfgenaam te worden van de gynaecoloog, is hij uit op geld?
Nee. Hij vordert in de eerste plaats een DNA test van de arts onder verbeurte van een dwangsom om zekerheid te verkrijgen over zijn biologisch genetische afstamming. Hij wil geen erfgenaam worden.
Waarom vordert hij een dwangsom?
Dat is de enige manier, op burgerrechtelijk vlak, om iemand tot een DNA-test te dwingen, zoals bijvoorbeeld in de zaak Boël ten opzichte van Koning Albert II is gebeurd. Een dergelijke DNA-test is volledig pijnloos en werd niet spontaan ingewilligd door de arts. Indien het verzoek door de rechtbank wordt ingewilligd en daar gevolg wordt aan gegeven zijn de dwangsommen ook niet verschuldigd.
Moet dit per se voor een rechtbank uitgevochten worden?
Stefan en anderen, hebben bij herhaling gepoogd contact met de arts te leggen en daarbij gegevens te verkrijgen over zijn biologische verwekker. De arts werd tevens verzocht om op vrijwillige basis en in alle discretie een DNA-test te doen maar daar werd géén gevolg aan gegeven.
Wat is het maatschappelijk belang van deze case?
Als de biologische afstamming komt vast te staan bewijst dit alvast een Belgische fertiliteitsarts zoals in de VS en Nederland eigen zaad heeft gebruikt om nakomelingen te verwekken. Zoals aangegeven is er ook al één case waaruit blijkt dat een Brugse arts zaad van een donor i.p.v. de wensvader gebruikte. Dergelijke praktijken zijn enkel mogelijk omdat in België de anonimiteit van donoren (hoewel volstrekt incompatibel met voormelde verdragen) nog steeds wettelijk verankerd is. België raakt op dit vlak geïsoleerd. In heel wat landen is anonieme donatie verboden. Hoewel de gevolgen van een uitspraak zouden beperkt zijn tot het individuele dossier zou een uitspraak over de niet-compatibiliteit van deze anonimiteitsgarantie precedentwaarde hebben voor andere cases, ook in zaken waarbij de donor niet de arts zélf was.

Hoe meer schandalen er in openbaarheid worden gebracht hoe groter de kans dat het vroegere en huidig beleid geëvalueerd en bijgestuurd zal worden. Beleidsmakers zouden fertitiliteitsfraude in het strafrecht kunnen laten opnemen.
Waarom is dit dossier in de pers gekomen, van waar dit persbericht?
Zoals hierboven aangegeven raakt dit dossier het maatschappelijk belang en toont dit aan dat de (zij het pas sinds 2007) wettelijk verankerde anonimiteit 1) de facto achterhaald is en 2) de weg opent voor aberraties. Thans is een wetsvoorstel hangend in de kamer die het nog steeds mogelijk maakt voor wensouders om een anonieme donor te kiezen. Zulks is volledig incompatibel met de eerder vermelde verdragen en de grondwet.
Waarom hecht Stefan zoveel belang aan de vaststelling van zijn biologische afkomst, hij heeft toch een vader? Iemand die bloed ontvangt gaat toch ook niet op zoek naar de donor?
Identiteitsvorming wordt enerzijds bepaald door nurture, maar anderzijds ook in belangrijke mate door nature. Kennisname over van wie men afstamt heeft niet alleen een impact op fysieke eigenschappen (of medische en genetisch belaste antecedenten), maar heeft ook een psychosociale rol. Ons staatsmodel is bijvoorbeeld gebaseerd op biologische afstamming, heel wat van ons sympathiseerden met Delphine Boël in haar “identiteitsqueeste”.

Daarnaast loopt de vergelijking tussen bloed- of orgaandonaties en de donatie van gameten mank. In België is iedereen in principe orgaandonor maar geen gametendonor, terwijl zulks wel post-mortem mogelijk is. In de praktijk wordt vaak de toestemming gevraagd van de familieleden bij een orgaandonatie. Personen die menen dat eiser een onredelijke eis instelt moeten de denkoefening maken of zij voor hun eigen overlijden of bij het overlijden van een naaste zouden instemmen met de donatie van gameten waarbij verwanten verwekt worden zonder dat zij de identiteit van de ontvangers en kinderen die daaruit ontstaan kunnen achterhalen. Zoals aangegeven heeft een arts die zélf vrouwen insemineert met eigen zaad de wederkerigheid op zodat hij wel zeer goed op de hoogte is wie zijn zaad ontvangt en wie daaruit geboren werd.